Montreux
Boğazlar Szleşmesi (20 Temmuz 1936)
BOGAZLAR REJIMINE ILISKIN OLARAK, MONTREUX'DE 20 TEMMUZ 1936Õ DA IMZALANAN S ZLEŞME
MAJESTE BULGARLAR KRALI, FRANSA CUMHURİYETİ BAŞKANI, MAJESTE BYK BRİTANYA, İRLANDA VE DENİZLER TESİ BRİTANYA LKELERİ KRALI, HİNDİSTAN İMPARATORU, MAJESTE ELENLER KRALI, MAJESTE JAPONYA İMPARATORU, MAJESTE ROMANYA KRALI, TRKİYE CUMHURİYETİ BAŞKANI, SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLERİ BİRLİGİ MERKEZİ YRTME KOMİTESI VE MAJESTE YUGOSLAVYA KRALI;
"Boğazlar" genel deyimiyle belirtilen anakkale Boğazõ, Marmara Denizi ve Karadeniz Boğazõ'ndan geişi ve gemilerin-gidiş gelişini (ulaşõmõ), Lozan'da, 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanmõş olan Barõş Andlaşmasõnõn 23. maddesiyle saptanmõş ilkeyi(1), Trkiye'nin gvenliği ve Karadeniz'de, kõyõdaş Devletlerin gvenliği erevesinde koruyacak biimde, dzenlemek isteğiyle duygulu olarak;
İşbu Szleşmeyi, 24 Temmuz 1923Õde Lozan'da imzalanmõş olan Szleşmenin(2) yerine koymayõ kararlaştõrmõşlar ve Tam yetkili Temsilcilerini aşağõda belirtildiği zere atamõşlardõr:
Doktor Nicolas P.NICOLAEV, Tam yetkili Ortaeli, Dõşişleri ve Mezhepler Bakanlõğõ Genel Sekreteri;
B.Pierre NEICOV, Tam yetkili Ortaeli, Dõşişleri ve Mezhepler Bakanlõğõ Siyasal İşler Mdr.
B.PAUL-BONCOUR, Senatr, Milletler Cemiyeti'nde Fransa'nõn Srekli Temsilcisi, eski Başbakan, eski Dõşişleri Bakanõ, Lgion d'honneur nişanõnõn Chevalier rtbesi, Savaş Haõ nişanõ;
B.HENRI PONSOT, Fransa Cumhuriyeti'nin Ankara'da Olağanst ve Tam yetkili Bykelisi, Lgion d'honneur nişanõnõn Grand Officier rtbesi.
BYK BRİTANYA, KUZEY İRLANDA VE BRİTANYA İMPARATORLUGUNUN BİREYSEL OLARAK MİLLETLER CEMİYETİ'NE YE OLMAYAN BTN PARALARI İİN:
ok Sayõn Lord STANLEY, P.C., M.C., M.P., Amirallik Dairesinde Parlamento yesi Msteşar;
ok Sayõn Stanley Melbroune BRUCE, C.H., M.C., Avustralya Commenwealth'inin Londra'da Yksek Komiseri.
B.Nicolas POLITIS, Yunanistan'õn Paris'te Olağanst Temsilcisi ve Tam yetkili Ortaelisi, eski Dõşişleri Bakanõ;
B.Raoul BIBICA-ROSETTI, Yunanistan'õn Milletler Cemiyeti'nde Srekli Temsilcisi.
B.Naotake SATO, Judammi, Doğan-Gney nişanõnõn Byk-Kordan rtbesi, Paris'te Olağanst Temsilci ve Tam yetkili Bykeli;
B.Massa-aki HOTTA, Jushii, Doğan-Gney nişanõnõn İkinci Sõnõf rtbesi, Bern'de Olağanst Temsilci ve Tam yetkili Ortaeli.
B.Nicolas TITULESCO, Dõşişleri Bakanõ;
B.Constantin CONTZESCO, Tam yetkili Ortaeli, Tuna ve Avrupa Uluslararasõ Komisyonlarõnda Romanya Temsilcisi;
B.Vespasien PELLA, La Haye'de Olağanst Temsilci ve Tam yetkili Ortaeli,
Dr.Tevfik Rşt ARAS, Dõşişleri Bakanõ, İzmir Milletvekili;
B.Suad DAVAZ, Trkiye Cumhuriyeti'nin Paris'te Olağanst ve Tam yetkili Bykelisi;
B.Numan MENEMENCIOGLU, Trkiye Bykelisi, Dõşişleri Bakanlõğõ Genel Sekreteri;
B.Asõm GNDZ, Korgeneral, Genelkurmay İkinci Başkanõ;
B.Necmeddin SADAK, Trkiye'nin Milletler Cemiyeti'nde Srekli Temsilcisi, Sivas Milletvekili, Dõşişleri Komisyonu Raportr.
B.Maxime LITVINOFF, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Merkezi Yrtme Komitesi yesi, Dõşişleri Halk Komiseri.
B.Ivan SOUBBOTITCH, Yugoslavya'nõn Milletler Cemiyeti'nde Srekli Temsilcisi.
BU TEMSILCILER, yetki belgelerini gsterdikten ve bu belgeler usulne uygun ve geerli kabul edildikten sonra, aşağõdaki hkmetler zerinde anlaşmaya varmõşlardõr:
Bagõtlõ Yksek Taraflar, Boğazlar'da denizden geiş ve gidiş-geliş (ulaşõm) zgrlğ ilkesini kabul ederler ve doğrularlar.
Bu zgrlğn kullanõlõşõ bundan byle işbu Szleşme hkmleriyle dzenlenmiştir.
Barõş zamanõnda, ticaret gemileri, gndz ve gece, bayrak ve yk ne olursa olsun,
aşağõdaki 3. madde hkmleri saklõ kalmak zere, hibir işlem (formalite) olmaksõzõn, Boğazlar'dan geiş ve gidiş-geliş (ulaşõm) tam zgrlğnden yararlanacaklardõr. Bu gemiler, Boğazlar'in bir limanõna uğramaksõzõn transit geerlerken, Trk makamlarõnca, alõnmasõ işbu Szleşmesinin I şayili Ek'inde ngrlen vergilerden ve harlardan başka, bu gemilerden hibir vergi ya da har alõnmayacaktõr.
Bu vergilerin ya da harlarõn alõnmasõnõ kolaylaştõrmak zere, Boğazlar'dan geecek ticaret gemileri, 3. maddede belirtilen istasyonun grevlilerine adlarõnõ, uyrukluklarõnõ, tonajlarõnõ, gidecekleri yer ve nereden geldiklerini bildireceklerdir.
Kõlavuzluk ve yedekilik (rmorkrclk) isteğe bağlõ kalmaktadõr.
Ege Denizi'nde ya da Karadeniz'den Boğazlar'a giren her gemi, uluslararasõ sağlõk kurallarõ erevesinde Trk yasalarõyla konulmuş olan sağlõk denetimi iin, Boğazlar'õn girişine yakõn bir sağlõk istasyonunda duracaktõr. Bu denetim, bir temiz sağlõk belgesi (patentesi) ya da işbu maddenin 2. fõkrasõndaki hkmlerin kapsamõna girmediklerini doğrulayan bir sağlõk bildirisi gsteren gemiler iin, gndz ve gece, olabilen en byk hõzla yapõlacak ve bu gemiler Boğazlar'dan geişleri sõrasõnda başka hibir duruş zorunda bõrakõlmayacaklardõr.
İinde veba, kolera, sari humma, lekeli humma (typhus exanthmatique) ya da iek hastalõğõ olaylarõ bulunan ya da yedi gnden az bir sre nce bu hastalõklar bulunmuş olan gemilerle, bulaşõk bir limandan beş kez yirmi-drt saatten az bir sreden beri ayrõlmõş olan gemiler, Trk makamlarõnõn gsterebilecekleri sağlõk koruma grevlilerini gemiye almak zere, sağlõk istasyonunda duracaklardõr. Bu yzden, hibir vergi ya da har alõnmayacaktõr; sağlõk koruma grevlileri Boğazlar'in õkõsõnda bir sağlõk istasyonunda gemiden indirileceklerdir.
Savaş zamanõnda, Trkiye savaşan değilse, ticaret gemileri, bayrak ve yk ne olursa olsun, 2. ve 3. maddelerde ngrlen koşullar iinde Boğazlar'dan geiş ve gidiş-geliş (ulaşõm) zgrlğnden yararlanacaklardõr.
Kõlavuzluk ve yedekilik (rmorkrclk) isteğe bağlõ kalmaktadõr.
Savaş zamanõnda, Trkiye savaşansa, Trkiye ile savaşta olan bir lkeye bağlõ olmayan ticaret gemileri, dşmana hibir biimde yardim etmemek koşuluyla, Boğazlar'da geiş ve gidiş-geliş (ulaşõm) zgrlğnden yararlanacaklardõr.
Bu gemiler Boğazlar'a gndz girecekler ve geiş, her seferinde, Trk makamlarõnca gsterilecek yoldan yapõlacaktõr.
Trkiye'nin kendisini pek yakõn bir savaş tehlikesi tehdidi karsõsõnda saymasõ durumunda,
2. madde hkmlerinin uygulanmasõ yine de srdrlecektir; ancak, gemilerin Boğazlar'a gndz girmeleri ve geisin, her seferinde, Trk makamlarõnca gsterilen yoldan yapõlmasõ gerekecektir.
Kõlavuzluk, bir durumda, zorunlu kõlõnabilecek, ancak crete bağlõ olmayacaktõr.
"Ticaret gemileri" terimi, işbu Szleşmenin II. Kesiminin kapsamõna girmeyen btn gemilere uygulanõr.
İşbu Szleşme bakõmõndan, savaş gemilerine ve bu gemilerin nitelikleriyle tonajlarõnõn hesabõ iin uygulanacak tanõmlama, işbu Szleşmenin II sayõlõ Ek'inde yer alan tanõmlamadõr.
Deniz kuvvetlerinin, sivil olsun ya da olmasõn, yakõt taşõmak iin zellikle yapõlmõş olan yardõmcõ gemileri, 13. maddede belirtilen n-bildirim koşuluna bağlõ tutulmayacaklar ve, Boğazlar'i tek baslarõna gemek koşuluyla, 14. ve 18. maddeler gereğince sõnõrlamaya bağlõ tonajlar hesabõna katõlmayacaklardõr. Bununla birlikte, bu gemilerin, teki geiş koşullarõ bakõmõndan, savaş gemileriyle bir tutulmalarõ sre gidecektir.
Bir nceki fõkrada belirtilen yardõmcõ gemiler, ngrlen kurul dõşõlõktan, ancak silahlarõ: yzer hedeflere karsõ en ok 105 milimetre apõnda iki toptan, hava hedeflerine karsõ en ok 75 milimetre apõnda iki silahtan ok değilse yararlanabileceklerdir.
Barõş zamanõnda, hafif su st gemileri, kk savaş gemileri ve yardõmcõ gemiler, ister Karadeniz'e kõyõdaş olan ister olmayan Devletlere bağlõ bulunsunlar, bayraklarõ ne olursa olsun, Boğazlar'a gndz ve aşağõdaki 13. ve sonraki maddelerde ngrlen koşullar iinde girerlerse, hibir vergi ya da har demeksizin, Boğazlar'dan geiş zgrlğnden yararlanacaklardõr.
Yukarõdaki fõkrada belirtilen sõnõflara giren gemiler dõşõnda kalan savaş gemilerinin ancak
11. ve 12. maddelerde ngrlen zel koşullar iinde geiş haklarõ olacaktõr.
Karadeniz'e kõyõdaş Devletler, 14. maddenin 1. fõkrasõnda ngrlen tonajdan yksek bir tonajda bulunan hattiharp gemilerinin (1) Boğazlar'dan geirebilirler; su koşulla ki, bu gemiler Boğazlar'i ancak tek baslarõna ve en ok iki torpido (2) esliğinde geerler.
Karadeniz'e kõyõdaş Devletler, bu deniz dõşõnda yaptõrdõklarõ ya da satõn aldõklarõ denizaltõlarõnõ, tezgaha koyuştan ya da satõn alõştan Trkiye'ye vaktinde haber verilmişse, deniz slerine katõlmak zere Boğazlardan geirme hakkõna sahip olacaklardõr.
Sz edilen Devletlerin denizaltõlarõ, bu konuda Trkiye'ye ayrõntõlõ bilgiler vaktinde verilmek koşuluyla, bu deniz dõşõndaki tezgahlarda onarõlmak zere de Boğazlardan geebileceklerdir.
Gerek birinci gerek ikinci durumda, denizaltõlarõn gndz ve su stnden gitmeleri ve Boğazlar'dan tek başlarõna gemeleri gerekecektir.
Savaş gemilerinin Boğazlar'dan gemesi iin, Trk Hkmetine diplomasi yoluyla bir n- bildirimde bulunulmasõ gerekecektir. Bu n-bildirimin olağan sresi sekiz gn olacaktõr; ancak, Karadeniz kõyõdaşõ olmayan Devletler iin bu srenin onbeş gne õkartõlmasõ istenmeğe değer sayõlmaktadõr. Bu n-bildirimde gemilerin gidecekleri yer, adi, tipi, şayisi ile gidiş iin ve gerekirse, dnş iin geiş tarihleri belirtilecektir. Her tarih değişikliğinin gnlk bir n-bildirim konusu olmasõ gerekecektir.
Gidiş iin geişte Boğazlar'a girişin, ilk n-bildirimde belirtilen tarihten başlayarak beş gnlk bir sre iinde yapõlmasõ gerekecektir. Bu srenin bitiminden sonra, ilk n bildirim iin olan ayni koşullar iinde yeni bir n-bildirimde bulunulmasõ gerekecektir.
Geiş sõrasõnda, Deniz Kuvvetinin Komutanõ, durmak zorunda olmaksõzõn, anakkale Boğazõ'nõn ve Karadeniz Boğazõ'nõn girişindeki bir işaret istasyonuna, komutasõ altõnda bulunan kuvvetin tam kurulusunu bildirecektir.
İşbu Szlesme'nin 11. maddesinde ve III şayili Ek'inde ngrlen koşullar dõşõnda,
Boğazlar'da transit geiste bulunabilecek btn yabancõ deniz kuvvetlerinin en yksek (tavan) toplam tonajõ 15.000 tonu asmayacaktõr.
Bununla birlikte, bir nceki fõkrada belirtilen kuvvetler dokuz gemiden ok gemi iermeyeceklerdir.
Karadeniz'e kõyõdaş olan ya da olmayan Devletlerin, 17. madde hkmleri uyarõnca Boğazlar'daki bir limanõ ziyaret eden gemileri bu tonaja katõlmayacaktõr.
Geiş sõrasõnda bir avaryaya uğramõş olan savaş gemileri de bu tonaja katõlmayacaktõr; bu gemiler, onarõm sõrasõnda, Trkiye'ce yayõmlanan zel gvenlik hkmlerine bağlõ tutulacaklardõr.
Boğazlar'da transit olarak bulunan savaş gemileri taşõmakta olabilecekleri uaklarõ (1); hibir durumda, kullanamayacaklardõr.
Boğazlar'da transit olarak bulunan savaş gemileri, avarya (2) ya da geminin teknik ynetimine bağlõ olmayan bir aksaklõk (3) durumlarõ dõşõnda, geişleri iin gerekli sreden daha uzun sre Bogazlar'dan kalamayacaklardõr.
Yukarõdaki maddelerin hkmleri, herhangi bir tonajda ya da kuruluşta olan bir deniz kuvvetinin, Trk Hkmetinin ağrõsõ zerine, Boğazlar'daki bir limana sõnõrlõ bir sre iin bir nezaket ziyaretinde bulunmasõna hibir biimde engel olmayacaktõr. Bu kuvvet, 10., 14. ve
18. maddeler hkmleri uyarõnca, Boğazlar'dan transit olarak gemek iin istenilen koşullar iinde bulunmuyorsa, Boğazlar'dan, giriş iin izlediği yoldan ayrõlacaktõr.
1. Karadeniz kõyõdaşõ olmayan Devletlerin barõş zamanõnda bu denizde bulundurabilecekleri toplam tonaj aşağõdaki gibi sõnõrlandõrõlmõştõr.
a) Aşağõda b) paragrafõnda ngrlen durum dõşõnda, sz geen Devletlerin toplam tonajõ 30.000 tonu asmayacaktõr;
b) Herhangi bir anda, Karadeniz'in en gl donanmasõnõn (filosunun) tonajõ işbu Szleşmenin imzalanmasõ tarihinde bu denizde en gl olan donanmanõn (filonun) tonajõnõ enaz 10.000 ton asarsa, a) paragrafõnda belirtilmiş olan 30.000 tonluk toplam tonaj ayni lde ve en ok 45.000 tona varõncaya değin arttõrõlacaktõr. Bu amala, kõyõdaş her Devlet, işbu Szleşmenin IV sayõlõ Ek'i uyarõnca, Trk Hkmetine, her yõlõn 1 Ocak ve 1 Temmuz tarihlerinde, Karadeniz'deki donanmasõnõn (filosunun) toplam tonajõnõ bildirecektir; Trk Hkmeti de, bu bilgiyi, teki Bağõtlõ Yksek Taraflara ve Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine ulaştõracaktõr.
c) Karadeniz'e kõyõdaş olmayan Devletlerden herhangi birinin bu denizde bulundurabileceği tonaj, yukarõdaki a) ve b) paragraflarõnda ngrlen toplam tonajõn te ikisiyle sõnõrlandõrõlmõş olacaktõr.
d) Bununla birlikte, Karadeniz kõyõdaşõ olmayan bir ya da birka Devlet, bu denize, insancõl bir amala deniz kuvvetleri gndermek isterlerse, toplamõ hibir varsayõmda 8.000 tonu asmamasõ gerekecek olan bu kuvvetler, işbu Szleşmenin 13. maddesinde ngrlen n- bildirime gerek duyulmaksõzõn, aşağõdaki koşullar iinde Trk Hkmetinden alacaklarõ izin zerine, Karadeniz'e girebileceklerdir: Yukarõdaki a) ve b) paragraflarõnda ngrlen toplam tonaj dolmamõşsa ve gnderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj asõlmayacaksa, Trk Hkmeti, kendisine yapõlmõş olan istemi aldõktan sonra en kõsa sre iinde bu izni verecektir; sz geen toplam tonaj daha nce kullanõlmõş bulunuyorsa ya da gnderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj asõlacaksa, Trk Hkmeti, bu izin isteminden, Karadeniz kõyõdaşõ Devletleri hemen haberli kõlacak ve bu Devletler, haberli kõlõndõklarõndan yirmi-drt saat sonra bir karşõ grş ne srmezlerse, ilgili Devletlere istemlerine ilişkin olarak verdiği kararõ en ge kõrk-sekiz saat iinde bildirecektir.
[Karadeniz'e] kõyõdaş olmayan Devletler deniz kuvvetlerinin, Karadeniz'e bundan sonraki her girişi ancak yukarõdaki a) ve b) paragraflarõnda ngrlen kullanõlabilir toplam tonajõn sõnõrlarõ iinde yapõlacaktõr.
2. Karadeniz'de bulunmalarõnõn amacõ ne olursa olsun, kõyõdaş olmayan Devletlerin savaş gemileri bu denizde yirmi-bir gnden ok kalamayacaklardõr.
Savaş zamanõnda, Trkiye savaşan değilse, savaş gemileri 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen koşullarla ayni koşullar iinde, Bogazlar'da tam bir geiş ve gidiş-geliş (ulaşõm) zgrlğnden yararlanacaklardõr.
Bununla birlikte, savaşan herhangi bir Devletin savaş gemilerinin Boğazlar'dan gemesi yasak olacaktõr; şu kadar ki, işbu Szleşmenin 25. maddesinin uygulama alanõna giren durumlarla, saldõrõya uğramõş bir Devlete, Milletler Cemiyeti Misali erevesi iinde yapõlmõş, bu Misak'in 18. maddesi hkmleri uyarõnca ktğe yazõlmõş (tescil edilmiş) ve yayõmlanmõş, Trkiye'yi bağlayan bir karşõlõklõ yardõm andlaşmasõ gereğince yapõlan yardõm durumlarõ bunun dõşõnda kalmaktadõr.
Yukarõdaki fõkrada ngrlen kuraldõşõ durumlarda, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen kõsõtlamalar uygulanamayacaktõr.
Yukarõdaki 2. fõkrada konulmuş geiş yasağõna karsõn, Karadeniz'e kiyidas olan ya da olmayan savaş Devletlere ait olup da bağlama limanlarõndan ayrõlmõş bulunan savaş gemileri, bu limanlara dnebilirler.
Savaşan Devletlerin savaş gemilerinin Boğazlar'da herhangi bir el koymaya (1) girişmeleri, denetleme (ziyaret) hakkõ (2) uygulamalarõ ve başka herhangi bir dşmanca eylemde bulunmalarõ yasaktõr.
Savaş zamanõnda, Trkiye savaşan ise, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerin hkmleri uygulanamayacaktõr; savaş gemilerinin geişi konusunda Trk Hkmeti tmyle dilediği gibi davranabilecektir.
Trkiye kendisini pek yakõn bir savaş tehlikesi tehdidi karsõsõnda sayarsa, Trkiye'nin, işbu Szleşmenin 20. maddesi hkmlerini uygulamağa hakki olacaktõr.
Yukarõdaki fõkranõn Trkiye'ye tanõdõğõ yetkinin Trkiye'ce kullanõlmasõndan nce Boğazlar'dan gemiş olan, bylece bağlama limanlarõndan ayrõlmõş bulunan savaş gemileri, bu limanlara dnebileceklerdir. Bununla birlikte, su da kararlaştõrõlmõştõr ki, Trkiye, davranõşõyla işbu maddenin uygulanmasõna yol amõş olabilecek Devletin gemilerini bu haktan yararlandõrmayabilecektir.
Trk Hkmeti, yukarõdaki birinci fõkranõn kendisine verdiği yetkiyi kullanõrsa, Bağõtlõ Yksek Taraflara ve Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine bu konuyla ilgili bir bildiri gnderecektir.
Milletler Cemiyeti Konseyi, te iki oğunlukla, Trkiye'nin bylece almõş olduğu nlemlerin hakli olmadõğõna karar verirse, ve işbu Szleşmenin imzacõlarõ Bağõtlõ Yksek Taraflarõn oğunluğu da ayni grşte olursa, Trk Hkmeti, sz konusu nlemlerle, işbu Szleşmenin 6. maddesi uyarõnca alõnmõş olabilecek nlemleri kaldõrmayõ ykmlenir.
İinde veba, kolera, sarõ humma, lekeli humma (typhus exanthmatique) ya da iek hastalõğõ olaylarõ bulunan, ya da yedi gnden az bir sre nce bu hastalõklar bulunmuş olan savaş gemileriyle, bulaşõk bir limandan beş kez yirmi drt saatten az bir sreden beri ayrõlmõş olan savaş gemileri, Boğazlarõ karantina altõnda geecekler ve Boğazlar'õn bulaştõrõlmasõna hibir olanak bõrakmamak iin gerekli korunma nlemlerini gemideki aralarla uygulamak zorunda olacaklardõr.
Sivil uaklarõn Akdeniz ile Karadeniz arasõnda geişini sağlamak amacõyla, Trk Hkmeti, Bogazlar'in yasak blgeleri dõşõnda, bu geişe ayrõlmõş hava yollarõnõ gsterecektir; sivil uaklar, Trk Hkmetine, ara sõra (tarifesiz) yapõlan uuşlar iin gn ncesinden bir n-bildirim ile, dzenli (tarifeli) servis uuşlarõ iin geiş tarihlerini belirten genel bir n- bildirimde bulunarak, bu yollarõ kullanabileceklerdir.
te yandan, Boğazlar'õn yeniden askerleştirilmiş olmasõna bakõlmaksõzõn, Trk Hkmeti, yine de Trkiye'de yrrlkte olan hava ulaşõmõ ynetim kurallarõ uyarõnca, Avrupa ile Asya arasõnda Trk lkesi zerinden umalarõna izin verilmiş olan sivil uaklara, tam bir gvenlik iinde gemeleri iin gerekli kolaylõklarõ sağlayacaktõr. Bir uuş izninin verilmiş olduğu durumlarda, Boğazlar blgesinde izlenecek yol belirli dnemlerde gsterilecektir.
Boğazlar rejimine ilişkin 24 Temmuz 1923 tarihli Szleşme gereğince kurulmuş olan Uluslararasõ Komisyonun yetkileri Trk Hkmetine aktarõlmõştõr.
Trk Hkmeti, 11., 12., 14. ve 18. maddelerin uygulanmasõna ilişkin istatistikleri toplamağõ ve gerekli bilgileri vermeği ykmlenir.
Trk Hkmeti, işbu Szleşmenin, savaş gemilerinin Bogazlar'dan geişine ilişkin her hkmnn yrtlmesine gz kulak olacaktõr.
Trk Hkmeti, yabancõ bir deniz kuvvetinin yakõnda Bogazlar'dan geeceği kendisine bildirilir bildirilmez, bu kuvvetin kurulusunu, tonajõnõ, Bogazlar'a giriş iin ngrlen tarihi ve, gerekirse, olasõ dnş tarihini, Bağõtlõ Yksek Taraflarõn Ankara'daki temsilcilerine bildirecektir.
Trk Hkmeti, Bogazlar'da yabancõ savaş gemilerinin gidiş-gelişini gsteren, ayrõca ticarete ve işbu Szlesme'de ngrlen deniz ve hava ulaşõmõna yararli btn bilgileri kapsayan yõllõk bir raporu Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine ve Bağõtlõ Yksek Taraflara sunacaktõr.
İşbu Szleşmenin hibir hkm, Trkiye iin ya da Milletler Cemiyeti'ne ye herhangi bir başka Bağõtlõ Yksek Taraf iin, Milletler Cemiyeti Misakindan doğan haklara ve ykmllklere halel vermemektedir.
İşbu Szleşme olabilen en kõsa sre iinde onaylanacaktõr.
Onama belgeleri, Paris'te Fransa Cumhuriyeti Hkmetinin arşivlerine konulacaktõr. Japon Hkmeti, onamanõn yapõlmõş olduğu, Paris'teki diplomatik temsilcisi aracõlõğõyla,
Fransa Cumhuriyeti Hkmetine bildirmekle yetinebilecek ve, bu durumda, onama belgesini olabilen en kõsa sre iinde gnderecektir.
Trkiye'nin onama belgesini de iermek zere, altõ onama belgesi sunulur sunulmaz, bir sunuş tutanağõ (procs-verbal de dpot) dzenlenecektir. Bundan nceki fõkrada ngrlen bildiri, bu bakõmdan, onama belgesi sunusu ile eşdeğerde olacaktõr.
İşbu Szleşme, bu tutmak tarihinden başlayarak yrrlğe girecektir.
Fransõz Hkmeti, bundan nceki fõkrada ngrlen tutanakla, sonradan sunulacak onama belgelerinin sunuş tutanaklarõnõn doğruluğu onaylanmõş birer rneğini btn Bağõtlõ Yksek Taraflara verecektir.
İşbu Szleşme, yrrlğe girişinden başlayarak, 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Barõş Andlaşmasõnõ imzalamõş her Devletin katõlmasõna aõk olacaktõr.
Her katõlma, diplomasi yoluyla Fransa Cumhuriyeti Hkmetine, onun aracõlõğõyla da, btn Bağõtlõ Yksek Taraflara bildirilecektir.
Katõlma, Fransõz Hkmetine yapõlan bildiri tarihinden başlayarak geerli olacaktõr.
İşbu Szleşmenin sresi, yrrlğe giriş tarihinden başlayarak, yirmi yõl olacaktõr.
Bununla birlikte, işbu Szleşmenin 1. maddesinde doğrulanan geiş ve gidiş-geliş (ulaşõm) zgrlğ ilkesinin sonsuz bir sresi olacaktõr.
Sz edilen yirmi yõllõk srenin bitiminden iki yõl nce, hibir Bağõtlõ Yksek Taraf, Fransõz Hkmetine Szleşmeyi sona erdirme n-bildirimi vermemişse, işbu Szleşme, bir sona erdirme n-bildirimin gnderilmesinden başlayarak, iki yõl geinceye kadar yrrlkte kalacaktõr. Bu n-bildirim, Fransõz Hkmetince, Bağõtlõ Yksek Taraflara iletilecektir.
İşbu Szleşme, işbu madde hkmlerine uygun olarak sona erdirilmiş olursa, Bağõtlõ Yksek Taraflar, yeni bir Szleşmenin hkmlerini saptamak zere kendilerini bir konferansa temsil ettirmeği kabul etmektedirler.
İşbu Szleşmenin yrrlğe girmesinden başlayarak her beş yõllõk dnemin sona ermesinde, Bağõtlõ Yksek Taraflardan her biri, işbu Szleşmenin bir ya da birka hkmnn değiştirilmesini nerme girişiminde bulunabilecektir.
Bağõtlõ Yksek Taraflardan birinci yapõlacak değiştirme isteminin kabul edilebilmesi iin, bu istem 14. ya da 18. maddelerin değiştirilmesini amalamaktaysa, başka bir Bağõtlõ Yksek Tarafa; başka herhangi bir maddenin değiştirilmesini amalamaktaysa, başka iki Bağõtlõ Yksek Tarafa desteklenmesi gerekir.
Bylece desteklenmiş değişiklik istemi, iinde bulunulan beş yõllõk dnemin sona ermesinden ay nce, Bağõtlõ Yksek Taraflardan her birine bildirilecektir. Bu bildiri, nerilen değişikliğin niteliğini ve gerekesini kapsayacaktõr.
Bu neriler zerinde diplomasi yoluyla bir sonuca varmak olanağõ bulunamazsa, Bağõtlõ Yksek Taraflar, bu konuda toplanacak bir konferansa kendilerini temsil ettireceklerdir.
Bu konferans, ancak oybirliğiyle karar alabilecektir; 14. ve 18. maddelere ilişkin değişiklik durumlarõ bu hkmn dõşõnda kalmaktadõr; bu durumlar iin Bağõtlõ Yksek Taraflarõn drtte nden oluşan bir oğunluk yeterli olacaktõr.
Bu oğunluk, Trkiye'yi de iine alarak Karadeniz kiyidasi Bağõtlõ Yksek Taraflarõn drtte nc kapsamak zere hesaplanacaktõr.
BU HKMLERE OLAN İNANLA, aşağõda adlarõ yazõlõ Tam yetkili Temsilciler, işbu Szleşmeyi imzalamõşlardõr.
MONTREUX' DE, yirmi Temmuz bin dokuz yz otuz altõ tarihinde on bir nsha olarak dzenlenmiştir; bu nshalardan, Temsilcilerce mhrlenmiş olan birincisi, Fransa Cumhuriyeti Hkmeti arşivlerine konulacak, teki nshalar da imzaca Devletlere teslim olunacaktõr.
N.P.NICOLAEV
Pierre NEICOV J.PAUL-BONCOUR H.PONSOT STANLEY S.M.BRUCE N.POLITIS
Raoul BIBICA-ROSETTI
Aşağõda imzalarõ bulunan Japonya Temsilcileri, işbu Szleşme hkmlerinin, Milletler Cemiyeti yesi olmayan bir Devlet sõfatõyla, Japonya'nõn durumunu, gerek Milletler Cemiyeti Misakina gre, gerek bu Misak erevesi iinde yapõlmõş karşõlõklõ yardim andlaşmalarõna
gre, hibir biimde değiştirmediğini ve Japonya'nõn zellikle 19. ve 25. maddeler hkmleri iinde bu Misal ve bu andlaşmalar konusunda tam bir değerlendirme zgrlğn elinde tuttuğunu, Hkmetleri adõna bildirirler.
N.SATO
Massa-aki HOTTA N.TITULESCO Cons.CONTZESCO V.V.PELLA Dr.R.ARAS
Suad DAVAZ N.MENEMENCIOGLU Asõm GNDZ N.SADAK
Maxime LITVINOFF Dr.I.V.SOUBBOTITCH. EK I.
1. İşbu Szleşmenin 2. maddesi uyarõnca alõnabilecek olan vergiler ve harlar aşağõdaki izelgede gsterilenler olacaktõr. Trk Hkmetinin bu vergilerde ve harlarda kabul edebileceği indirimler, bayrak ayõrõmõ gzetilmeksizin uygulanacaktõr.
ktğe yazõlõ darasõz tonajõn
yapõlan hizmetin niteliği (jauge nette, net register tonnage) herdir tonu zerinden
alõnacak vergi ya da harlar tutarõ
Altõn-Frank(1)
a) Sağlõk denetimi............... 0.075
b) Fenerler, õşõklõ samadiralar ve geit şamandõralarõ, ya da başka şamandõralar: 800 tona kadar 0.42
800 tonun stnde............ 0.21
c) Kurtarma hizmeti: Kurtarma sandallarõnõ, palamar taşõyan fze istasyonlarõnõ, sis ddklerini, radyofarlari ve b) paragrafõna girmeyen õşõklõ şamandõralarla, ayni trden başka dşemeleri (tesisleri) kapsamak zere ... 0.10
2. İşbu Ek'in, 1. paragrafõna ekli izelgede belirtilen vergiler ve harlar, Boğazlar'dan bir gidiş-dnş geişine uygulanacaktõr (başka bir deyimle, Ege Denizi'nden Karadeniz'e bir geiş ve Ege Denizi'ne doğru dnş yolculuğu ya da Karadeniz'den Ege Denizi'ne Boğazlar'dan bir geiş, bunun ardõndan da Karadeniz'e dnş); bununla birlikte, bir ticaret gemisi, gidiş yolculuğu iin Boğazlar'a girdiği tarihten başlayarak altõ aydan ok bir sre sonra, duruma gre, Ege Denizi'ne ya da Karadeniz'e dnmek zere Boğazlar'dan yeniden geerse, bu gemi, bayrak ayõrõmõ yapõlmaksõzõn, bu vergileri ve harlarõ ikinci kez demekle ykml tutulabilecektir.
3. Bir ticaret gemisi, gidiş geişinde, dnmeyeceğini bildirirse, işbu Ek'in birinci paragrafõnõn b) ve c) fõkralarõnda ngrlen vergiler ve harlar bakõmõndan yalnõz tarifenin yarõsõnõ demesi gerekecektir.
4. İşbu Ek'in birinci paragrafõna ekli izelgede tanõmlanan ve sz konusu hizmetlerin gerektirdiği giderlerin karşõlanmasõna ve yedek ake ya da aşõrõ olmayan bir dner sermaye fonu elde etmek iin gerekli miktardan yksek olmayacak olan vergiler ve harlar, ancak işbu Szleşmenin 29. maddesi hkmleri uygulanarak arttõrõlabilecek ya da tamamlanabilecektir. Bunlar altõn-Frank ya da deme tarihindeki kambiyo değerine gre Trk parasõ olarak denecektir.
5. Ticaret gemileri, kõlavuzluk ve yedekilik (rmorkrclk) gibi isteğe bağlõ hizmetler karşõlõğõ vergileri ve harlarõ, byle bir hizmet, sz konusu geminin acentesinin ya da kaptanõnõn istemesi zerine, Trk makamlarõnca gereği gibi yerine getirilmişse, demek zorunda tutulabileceklerdir. Trk Hkmeti, isteğe bağlõ bu hizmetler iin alõnacak vergilerin ve harlarõn tarifesini vakit yayõnlayacaktõr.
6. Bu tarifeler, sz konusu hizmetler 5. maddenin uygulanmasõyla zorunlu kõlõndõğõ durumlarda arttõrõlmayacaktõr.
A. STANDARD SUTASIRIMI (MAIMAHREC) (2)
1. Bir su st gemisinin standarda sutasirimi [maimahreci], btn gemi adamlarõyla, makineleri ve kazanlarõyla, denize aõlmağa hazõr olan ve -makinelerinin ve kazanlarõnõn beslenmesine zg yakõtla yedek yakõt dõşõnda- btn silahlarõnõ ve her trl cephanesini, dşemelerini [tesisatõnõ], donatõmõnõ, gemi adamlarõnõn koman yasini, tatlõ suyunu, eşitli yiyeceklerini ve savaş sõrasõnda taşõyacağõ her eşit ara ve gerelerini ve yedek paralarõnõ bulunduran, yapõmõ tamamlanmõş bir geidinin sutasirimidir.
2. Bir denizaltõnõn standarda sutasirimi, btn gemi adamlarõyla, yrtc makineleriyle, denize aõlmağa hazõr olan ve -yakõtõ, yağlama yağõ, tatlõ suyu ve her eşit balast suyu dõşõnda- btn silahlarõnõ, her trl cephanesini, dşemelerini [tesisatõnõ], donatõmõnõ, gemi adamlarõnõn koman yasini ve savaş sõrasõnda taşõyacağõ eşitli ara ve gereleri ve her eşit yedek paralarõnõ taşõyan (dalma sarnõlarõnõn suyu dõşõnda) yapõmõ tamamlanmõş geminin su stndeki sutasirimidir.
3. "Ton" (tonne) szcğ, "metrik ton" (tonnes metriques) teriminde kullanõlõşõ dõşõnda,
1.016 kilogramlõk (2.240 litrelik) bir ton anlamõna gelmektedir.
1. Hattiharp gemileri(3), aşağõdaki iki alt-sõnõftan birine giren su st savaş gemileridir:
a) Uak-gemileri, yardõmcõ gemiler ya da b) alt-sõnõfõna giren hattiharp gemileri dõşõnda, standarda sutasirimi [maimahreci] 10.000 tonun (10.160 metrik tonun) stnde olan ya da 203 milimetre (8 pus) apõndan byk aplõ bir top taşõyan, su st gemileri;
b) Uak-gemileri dõşõnda, standarda sutasirimi [maimahreci] 8.000 tonun (8.128 metrik tonun) stnde olmayan ve 203 milimetre (8 pus) apõndan byk aplõ bir top taşõyan su st savaş gemileri.
2. Uak-gemileri(1), sutasirimi [maimahreci] ne olursa olsun, baslõca uak taşõmak ve bu uaklarõ denizde harekete getirmek iin yapõlmõş ya da buna gre dzenlenmiş su st savaş gemileridir. Bir savaş gemisi baslõca uak taşõmak ve bunlarõ denizde harekete getirmek iin yapõlmamõşsa ya da buna gre dzenlenmemişse, bu gemiye bir inme ya da havalanma gvertesinin konulmasõ, bu geminin, uak-gemisi sõnõfõna sokulmasõ sonucunu vermez.
Uak-gemileri sõnõfõ iki alt-sõnõfa ayrõlõr; şylece:
a) Uaklarõn havalanabilecekleri ya da konabilecekleri bir gverte ile donatõlmõş olan gemiler;
b) Yukarõda a)paragrafõnda tanõmlanan bir gverteyle donatõlmamõş olan gemiler.
3. Hafif su st gemileri(2), uak-gemileri, kk savaş gemileri ya da yardõmcõ gemiler dõşõnda, standart sutasirimi [maimahreci] 10.000 tonu (10.160 metrik tonu) gememek zere 100 tonun (102 metrik tonun) stnde olan ve 203 milimetre (8 pus) apõndan byk aplõ top taşõmayan su st savaş gemileridir.
Hafif su st savaş gemileri altõ-sõnõfa ayrõlõr; şylece:
a) 155 milimetre (6.1 pus) apõndan byk aplõ bir top taşõyan gemiler;
b) 155 milimetre (6.1 pus) apõnda byk aplõ top taşõmayan ve standarda sutasirimi [maimahreci] 3.000 tonun (3.048 metrik tonun) stnde olan gemiler;
c) 155 milimetre (6.1 pus) apõndan byk aplõ top taşõmayan ve standarda sutasirimi [maimahreci] 3.000 tonun (3.048 metrik tonun) stnde olmayan gemiler.
4. Denizaltõlar (3), denizin yzeyi altõnda gidip-gelmek zere yapõlmõş btn gemilerdir.
5. Kk savaş gemileri (4), yardõmcõ gemiler dõşõnda, standarda sutasirimi [maimahreci]
2.00 tonu (2.023 metrik tonu) gememek zere, 100 tondan (102 metrik tondan) byk olan, ancak aşağõdaki niteliklerden hibirini kendilerinde bulundurmayan su st savaş gemilerdir:
a) 155 milimetre (6.1 pus) apõnda byk aplõ bir topla donatõlmõş olmak;
b) Torpil atmak iin yapõlmõş ya da donatõlmõş bulunmak;
c) 20 milden ok hõz sağlamak zere yapõlmõş olmak;
6. Yardõmcõ gemiler(1), askeri donanmaya bağlõ olup, standart sutasirimi [maimahreci] 100 tondan (102 metrik tondan) byk olan, olağanlõkla donanma hizmetinden ya da asker tasõma ya da savaşan gemilerin kullanõldõklarõ hizmetten başka herhangi bir hizmette kullanõlan, savaşan gemi olmak zere yapõlmamõş olan ve aşağõdaki niteliklerden hibirini kendinde bulundurmayan su st gemileridir;
a) 155 milimetre (6.1 pus) apõndan byk aplõ bir topla donatõlmõş olmak;
b) 76 milimetreden (3 pustan) byk apta sekiz toptan ok topla donatõlmõş olmak;
c) Torpil atmak zere yapõlmõş ya da donatõlmõş olmak;
d) Zõrhlõ kaplamalarla korunmak zere yapõlmõş olmak;
e) 28 mili asan bir hiza erişmek zere yapõlmõş olmak;
f) Uaklarõ denizde harekete geirmek zere zellikle yapõlmõş ya da dzenlenmiş olmak;
g) Uak fõrlatmak iin, ikiden ok arala donatõlmõş bulunmak.
Aşağõdaki sõnõflara ve alt-sõnõflara giren gemiler, yapõmlarõndan başlayarak, aşağõda sayõlarõ gsterilen yõllar geince, "yasini doldurmuş"(2) sayõlacaklardõr:
a) Bir hattiharp gemisi iin.......... 26 yõl;
b) Bir uak-gemisi iin................. 20 yõl;
c) a) ve b) alt-sõnõflarõndan bir hafif su st gemisi iin:
(i) 1 Ocak 1920 den nce kõzağa konulmuşsa 16 yõl
(ii) 31 Aralõk 1919 dan sonra kõzağa konulmuşsa 20 yõl
d) c) alt-sõnõfõndan bir hafif su st gemisi iin 16 yõl
e) Bir denizaltõ iin...................... 13 yõl
Japon donanmasõnõn aşağõda belirtilen, yasini doldurmuş okul gemisinden ikisinin Boğazlar'daki limanlarõ birlikte ziyaretine izin verilmesi kararlaştõrõlmõştõr.
Bu iki geminin toplam tonajõ, bu durumda, 15.000 tona eşdeğerde sayõlacaktõr. Asama 20-X-1896 18-III-1899 9.240 IVx200mm
XIIx150mm
Yakumo 1-XI-1898 20-VI-1900 9.010 IVx200mm
XIIx150mm
Iwate 11-X-1898 18-III-1901 9.180 IVx200mm XIVx150mm.
1. İşbu Szleşmenin 18. maddesine ngrlen, Karadeniz kõyõdaşõ Devletlere bağlõ donanmalarõn toplam tonajõ hesabõna katõlacak gemilerin sõnõflarõ ve alt-sõnõflarõ şunlardõr:
Hattiharp gemileri:
Alt-sõnõf a); Alt-sõnõf b); Uak-gemileri:
Alt-sõnõf a); Alt-sõnõf b);
Hafif su st gemileri:
Alt-sõnõf a); Alt-sõnõf b); Alt-sõnõf c); Denizaltõlar:
İşbu Szleşmenin II sayõlõ Eki'ndeki tanõmlamalara gre.
Tonaj toplamõnõn hesaplanmasõnda gz nnde tutulmasõ gereken sutasirimi [maimahre], III sayõlõ Ek'de tanõmlanan standart sutasirimidir. Sz edilen Ek'te tanõmlanmõş olduklarõ biimde, ancak "yasini doldurmuş" olmayan gemiler gz nnde tutulacaktõr.
2. 18. maddenin b) fõkrasõnda ngrlen bildirinin ayrõca işbu Ek'in birinci paragrafõnda belirtilen sõnõflarla alt-sõnõflardaki gemilerin tonaj toplamõnõ kapsamasõ gerekir.
Bugnk tarihli szleşmeyi imza ettikleri sõrada, aşağõda imzalarõ bulunan Tam yetkili Temsilciler, her biri kendi hkmetlerini bağlamak zere, aşağõdaki hkmleri kabul ettiklerini bildirirler:
1. Trkiye, işbu Szleşmenin Başlangõ (Prambule) kesiminde tanõmlandõğõ biimde Boğazlar blgesini hemen yeniden askerleştirebilecektir.
2. Trk Hkmeti, 15 Ağustos 1936 tarihinden başlayarak işbu Szleşmede belirlenen rejimi geici olarak uygulayacaktõr.
3. İşbu Protokol bugnk tarihten başlayarak geerli olacaktõr.
MONTREUX' DE, yirmi Temmuz bin dokuz yz otuz altõ tarihinde dzenlenmiştir. N.B.NICOLAEV
Pierre NEICOV J.PAUL-BONCOUR H.PONSOT STANLEY S.M.BRUCE N.POLITIS
Raoul BIBICA-ROSETTI
N.SATO (ad referandum)
Massa-aki HOTTA (ad referandum) N.TITULESCO Cons.CONTZESCO
V.V.PELLA Dr.R.ARAS
Suad DAVAZ N.MENEMENCIOGLU Asõm GNDZ N.SADAK
Maxime LITVINOFF
Dr.I.V.SOUBBOTITCH
1. Lozan Barõş Andlaşmasõnõn 23. maddesi şyledir: "Bağõtlõ Yksek Taraflar, Boğazlar rejimine ilişkin bugnk tarihli yapõlmõş olan Szleşmede ngrldğ zere, anakkale Boğazõ'nda, Marmara Denizi'nde ve Karadeniz Boğazõ'nda, denizden ve havadan, barõş zamanõnda olduğu gibi savaş zamanõnda da, geiş ve gidiş-geliş (ulaşõm) serbestliği ilkesini kabul ve ilan etmekte grş birliğine varmõşlardõr. Bu szleşme, Yksek Taraflar bakõmõndan, sanki bu Andlaşmanõn iindeymiş gibi, ayni g ve değerde olacaktõr." Lozan Barõş Konferansõ, Tutanaklar-Belgeler (eviren Seha L.MERAY), Takõm II, cilt 2, Ankara, 1973, s.8
2. Boğazlar Rejimine İlişkin Lozan Szleşmesi iin bakõnõz: Lozan Barõş Konferansõ, Tutanaklar-Belgeler (eviren Seha L.MERAY), Takõm II, cilt 2, Ankara, 9973, ss.54-64.
1. Fransõzca metinde "batiments de ligne", İngilizce metinde "Capital Ships", 1936 Trke evirisinde "hattiharp gemileri". (evirenler)
2. Fransõzca metinde "torpilleurs", İngilizce metinde "destroyers", 1936 Trke evirisinde "torpido". (evirenler)
1. Fransõzca metinde "aronefs", İngilizce metinde "aircrafts", 1936 Trke evirisinde "hava sefineleri". (evirenler)
2. Fransõzca metinde "avarie", İngilizce metinde "damage", 1936 Trke evirisinde "hasar". (evirenler)
3. Fransõzca metinde "fortune de mer", İngilizce metinde "peril of the sea" 1936 Trke evirisinde "deniz arõzasõ". (evirenler)
1. Fransõzca ve İngilizce metinlerde "capture", 1936 Trke evirisinde "zapt ve msadere". (evirenler)
2. Fransõzca metinde "droit de visite", İngilizce metinde "right of visit and search", 1936 Trke evirisinde "muayene hakki". (evirenler)
1. Fransõzca metinde "Aronefs", İngilizce metinde "Aircrafts", 1936 Trke evirisinde "Hava sefineleri". (evirenler)
1. Şimdiki durumda, 100 kuruş, yaklaşõk olarak 2 altõn-Frans 20 santim değerindedir.
1. İşbu Ek'in metinleri, 25 Mart 1936 tarihli Londra Deniz Kuvvetleri Andlaşmasõndan alõnmõştõr.
2. Fransõzca metinde "dplacement-type", İngilizce metinde "standard displacement", 1936 Trke evirisinde "maimahre esasi". (evirenler)
3. Fransõzca metinde "Batiments de ligne", İngilizce metinde "Capital Ships", 1936 Trke evirisinde "Hattiharp gemileri". (evirenler)
1. Fransõzca metinde "batiments porte-aronefs", İngilizce metinde "Aircraft-Carriers", 1936 Trke evirisinde "Tayyare ana gemileri". (evirenler)
2. Fransõzca metinde "batiments lgers de surface", İngilizce metinde "Light Surface Vessels", 1936 Trke evirisinde "hafif su st gemileri". (evirenler).
3. Fransõzca metinde "sous-marins", İngilizce metinde "Submarines", 1936 Trke evirisinde "denizaltõ gemileri". (evirenler)
4. Fransõzca metinde "petis navires de combat", İngilizce metinde "Minor War Vessels", 1936 Trke evirisinde "kk muharebe gemileri". (evirenler)
1. Fransõzca metinde "batiments auxilliaires", İngilizce metinde "Auxilary Vessels", 1936 Trke evirisinde "Muavin gemiler". (evirenler)
2. Fransõzca metinde "hors d'age", İngilizce metinde "over-age" 1936 Trke evirisinde "yasini doldurmuş". (evirenler)